یوکو اونو؛ پیام آور صلح

یوکو اونو در 18 فوریه 1933 در توکیو چشم به جهان گشود؛ وی یکی از هنرمندان چند رسانه ای، خواننده و فیلم ساز به شمار می رود که همواره در حوزه صلح فعالیت های بسیاری را انجام داده است. یوکو و خانواده اش در طول جنگ جهانی دوم و بمباران 1945 در توکیو بودند و در همین دوران به دلیل ویرانی و فقری که ناشی از جنگ بود، مجبور به گدایی شدند. یوکو در دوران اولیه هنری اش تمایل به دیدار با هنرمندان، شاعران و افرادی داشت که به سبک و شیوه کولی واری زندگی می کردند و این دیدارها علی رغم رضایت خانواده صورت می گرفت. اونو با توشی ایچیاناگی، آهنگساز ژاپنی؛ سپس با آنتونی کاکس و در نهایت با جان لنون ازدواج کرد.

اولین قدم مهم یوکو در دنیای هنر نیویورک با مونت یانگ بود که به عنوان آهنگساز و نوازنده آوانگارد به وی کمک کرد تا کار خود را در اتاق زیر شیروانی خیابان چمبرز آغاز کند؛ در این اجرا یک بوم نقاشی آتش گرفت و جان کیج به او پیشنهاد داد که از مواد ضدحریق در کارهایش استفاده کند. اونو و لنون برای نخستین بار در گالری ایندیکا لندن در سال 1966 یکدیگر را ملاقات کردند؛ یوکو در حال آماده سازی چیدمان خود بود که عنوان «نقاشی سقف-بله نقاشی» به آن اختصاص داده بود. در این اثر وی کلمه «بله» را روی یک کاغذ در قاب به سقف نصب کرده بود و یک ذره بین در کنارش آویزان بود و نردبانی زیر آن قرار داشت.

                

لنون و اونو در اعتراض های عمومی که علیه جنگ ویتنام صورت گرفته بود، شرکت کردند؛ این زوج هنرمند کارزاری یک هفته ای برای صلح در آمستردام و امریکا به راه انداختند. بعد از فعالیت های اجتماعی بسیاری که در باب صلح انجام دادند، در سال 2002 کمک هزینه لنون و اونو برای صلح را  برپا کردند؛ همچنین اونو در سال 2009 جایزه شیر طلایی را برای فعالیت های هنری اش از بینال ونیز دریافت کرد و در 2012 جایزه اسکار کوکوشکا را از اتریش گرفت؛ علاوه بر این وی جایزه حقوق بشر دکتر راینر هیلدبراندت را در همین سال از آن خود کرد.

این زوج هنرمند فعالیت اجتماعی و کنش های خود را با هنر اجرا ترکیب و ارائه می داد؛ اجرای «کیسه شدگی» یکی از انواع آن است که اولین بار در سال 1969 در کنفرانس مطبوعاتی وین معرفی شد. در این اجرا آنها با کشیدن کیسه پارچه ای تیره بر روی بدنشان، به صورت طعنه آمیزی، تعصب ها و کلیشه ها را نشان دادند؛ این کار در یکی از آهنگ های بیتل ها با عنوان «تصنیف جان و یوکو» آمده است. اثر کیسه شدگی کنایه ای تعصب ها است که سعی دارد نشان دهد که نمی توان از روی ظاهر اشخاص قضاوت کرد؛ این کار توسط لنون و یوکو به عنوان بخشی از مبارزات گسترده در راستای صلح در اواخر دهه 1960 اجرا شد. بر اساس گفته هنرمندان این اثر، با زندگی کردن در کیسه، دیگران نمی توانند بر اساس رنگ پوست، جنسیت، بلندی و کوتاهی مو، سن و باقی ویژگی های  دیگر شخصی را قضاوت کنند. بر اساس گفته هنرمند، این قطعه الهام گرفته از مضمون شاهزاده کوچولوی آنتوان دو سنت اگزوپری است: «هر کس تنها از طریق قلب خود، حقیقت را می بیند؛ آنچه ضرورت است از چشم سر پنهان است».

«برش» نام یکی دیگر از آثار وی است که در توکیو، نیویورک و لندن اجرا شد؛ در این اجرا هنرمند در سال 1964 با بهترین لباس خود روی صحنه حاضر می شود و در حالتی که بر زمین نشسته، قیچی را در کنار خود قرار می دهد. او از مخاطب می خواهد که روی صحنه بیاید و در صورت تمایل تکه ای از لباس او را ببرد؛ در این اجرا مخاطبان با مفاهیمی مانند جنسیت، طبقه و هویت فرهنگی مواجهه می شوند.

اونو در دهه های 60 و 70 با جنبش فلوکسوس که الهام گرفته از دادا بود، همراه شد و با بسیاری از هنرمندان در این حوزه همکاری کرد. وی همواره در حوزه مفاهیم اجتماعی و سیاسی آثاری را خلق کرد و از صلح طلبی و مخالفت با جنگ پیام های را ارائه داد. اونو در اثر «درخت آرزو» تلاش کرد مفهوم صلح طلبی را با مشارکت مخاطب به هم آمیزد و پروژه ای به صورت مجسمه را ارائه کند؛ در این اثر وی از مخاطبین دعوت می کند تا آرزوها و رویاهای خود را روی کاغذی بنویسند و بر روی درخت آویزان کنند. اونو برای خلق این اثر از معابد ژاپنی که در کودکی تجربه دیدن آن را داشته، الهام گرفته است. وی درخت های حیاط معابد را پر از آرزوهای مردمی میدید که بر آن گره زده بودند و به صورت گل های سفیدی از دور دیده می شوند. در این اثر او یادبودی زنده برای رویاها و آرزوها خلق کرده است.