کاوه گلستان؛ عکاسی که در راه ثبت حقیقت کشته شد

کاوه تقوی شیرازی معروف به کاوه گلستان در 17 تیرماه 1329 در آبادان متولد شد. وی عکاس، خبرنگار و فیلمبرداری سرشناس به شمار می رود؛ پدرش ابراهیم گلستان، نویسنده، کارگردان، مترجم، روزنامه نگار و عکاس و مادرش فخری گلستان سفالگر، مترجم و فعال حقوق کودکان ایرانی، خواهرش لیلی گلستان مترجم و مسئول گالری گلستان، پسرش مهرک گلستان خواننده رپ معروف به ریویل می باشد.

کاوه گلستان تا کلاس هفتم در ایران درس خواند و از 13 سالگی برای ادامه تحصیل به مدرسه شبانه روزی میل فیلد، یکی از بزرگ ترین و گران قیمت ترین دبیرستان های بریتانیا رفت و در سال 1347 به ایران بازگشت. از سال 1348 تا 1350 در شرکت های تبلیغاتی به عنوان عکاس و انیماتور مشغول به فعالیت شد. وی کار حرفه ای عکاسی را در سال 1350 با اولین ماموریت مطبوعاتی اش آغاز کرد که تهیه عکس و گزارش جنگ در ایرلند شمالی بود. در سال 1352 عکاسی از کودکان گوشه و کنار ایرانی برای انتشارات فرانکلین را انجام داد. در سال 1352 با هنگامه جلالی ازدواج کرد و در سال 1353 نمایشگاه عکس های کودکان ایران را در گالری سیحون برگزار کرد؛ همچنین وی کولاژهای پولارویدی را نیز در گالری سیحون به نمایش گذاشت.

در سال های 1354 تا 1356 برای روزنامه آیندگان سه مجموعه عکس روسپی، کارگر و مجنون را تهیه کرد؛ عکسبرداری از مجموعه روسپی که در محله شهرنو بود حدود یک سال و نیم طول کشید. در سال 1356 همکاری با مجله سبز و آژانس جهانی عکاسی را آغاز کرد؛ سال 1357 وی عکاسی گسترده ای از رویداد های انقلاب ایران، کار در مجله تایم، تهران مصور و نشریات دیگر را انجام داد. کاوه گلستان در سال 1358 برای عکس هایش از انقلاب ایران جایزه رابرت کاپا را دریافت کرد؛ وی همچنین عکس های بسیاری از درگیری ها و رویدادهای سیاسی و اجتماعی گوشه و کنار کشور انجام داد. کتاب شورش نیز از عکس های انقلاب وی می باشد. گلستان از 1359 در جبهه ها حضوری فعال داشت و در سال 1360 کتاب جنگ را با آلفرد یعقوب زاده منتشر کرد؛ کتاب های انقلاب نور از مجموعه عکس های وی با همکاری با دیگر هنرمندان بود. وی با همسرش کتاب غنچه ها در طوفان را که درباره حضور کودکان و نوجوانان در انقلاب بود را در کانون پرورشی فکری کودکان و نوجوانان به چاپ رسانید. در سال 1362 با همسر و فرزندش به لندن مهاجرت کرد و در آنجا آژانس عکس ریفلکس را با چند عکاس دیگر تاسیس کرد؛ در طول دورانی که در لندن بود بارها برای عکاسی از جنگ و دیگر رویدادها به ایران سفر کرد.

در سال 1370 به ساختن مستند ثبت حقیقت برای تلویزیون انگلیس پرداخت و در سال 1371 و 1372 مصاحبه ویدئویی با چهره های ادبیات ایران را داشت. او به تصویربرداری و تدوین گنگ خوابدیده درباره زندگی محسن مخملباف پرداخت و سپس با تلویزیون آسوشییتد پرس همکاری خود را آغاز کرد. 1373 به تدریس عکاسی در دانشکده های هنری تهران پرداخت و سال 1378 با تلویزیون بی بی سی به عنوان فیلمبردار همکاری کرد.

او با تاثیر از جنگ ویتنام، به کارهای یوجین اسمیت و دان مک کالن گرایش پیدا می‌کند. شناخته‌شده‌ترین مجموعه‌ای که او در طول سال های 1354 تا 1356 انجام داد، عکس‌هایی ا‌ست که به سفارش روزنامه‌ی آیندگان از محله‌ی شهرنو در تهران می‌گیرد و بخشی از آن‌ها را در قالب سه گزارش متوالی با نام قلعه در نگاهی دیگر در شهریور ۵۶ در این روزنامه منتشر می‌کند. کاوه گلستان با وجود اینکه در خانواده ای مرفه رشد کرد، اما همواره فقر مادی و فرهنگی مردم او را به سختی زجر می داد؛ به همین سبب بسیاری از عکس های وی از قشرهای تحت فشار جامعه بودند. برای نخستین بار، موزه‌ تیت مدرن لندن، در یکی از گالری هایش که در بخش هنرمند و جامعه قرار دارد، ۲۰ عکس از مجموعه‌ روسپی کاوه گلستان را برای مدت یک سال از آگوست ۲۰۱۷ تا آگوست ۲۰۱۸ به نمایش گذاشت و در ادامه همین مجموعه در موزه‌های بزرگ دنیا، در شهرهای آمستردام، پاریس و رم بر روی دیوارها رفت.

کاوه چند روز قبل از سقوط صدام در 13 فروردین 1382 هنگام انجام مأموریت تصویربرداری برای شبکه خبری بی بی سی در خط مقدم جنگ آمریکا علیه عراق، در شهر مرزی کفری در ۱۳۰ کیلومتری کرکوک در عراق که تحت کنترل اتحاد میهنی کردستان بود، بر اثر انفجارمین کشته شد.

کاوه گلستان درباره عکس‌هایش گفته است:

من می‌خواهم صحنه‌هایی را به تو نشان دهم که مثل سیلی به صورتت بخورد و امنیت تو را خدشه‌دار کند و به خطر بیندازد. می‌توانی نگاه نکنی، می‌توانی خاموش کنی، می‌توانی هویت خود را پنهان کنی، مثل قاتل‌ها، اما نمی‌توانی جلوی حقیقت را بگیری، هیچ کس نمی‌تواند.

سرانجام بر روی سنگ مزارش نیز نوشتند: «در راه ثبت حقیقت کشته شد».