صادق تیرافکن؛ خلق کننده آثاری با مفهوم مردانگی و هویت

صادق تیرافکن هنرمندی فعال در حوزه عکاسی و هنر مفهومی است که در سال 1344 در خانواده ای اهل شوشتر و در کربلای کشور عراق به دنیا آمد. در سال 1352 زمانی که وی 8 سال داشت به همراه خانواده اش ناچار به نقل مکان به ایران شد که این تصمیم از روی اجبار و به دلیل بعضی از فشارهای سیاسی بود. در دوران نوجوانی در دوره های کانون پرورشی فکری کودکان و نوجوانان شرکت می کرد و در همین دوره ها بود که به هنر علاقمند شد. در سال 1358 با جنگ ایران و عراق به عنوان سرباز وظیفه در جنگ شرکت کرد و در سال های اولیه آغاز جنگ بود که وی به اجرای نمایش در مساجد و مراکز دولتی می پرداخت؛ در این دوران وی در نقش های متفاوت هنری حضور پیدا کرد از جمله به عنوان کارگردان، نویسنده، بازیگر، عروسک گردان، طراح صحنه، قصه گو و تهیه کننده فعالیت کرد؛ علاوه بر این موارد تجربه هایی در ساخت فیلم کوتاه نیز به دست آورد.

تیرافکن در سال 1363 به تهران برگشت و در رشته عکاسی دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران شروع به تحصیل کرد. بر اساس دعوتنامه ای که برای وی ارسال شد، فرصتی به او داده شد تا در نمایشگاه پاریس شرکت کند؛ حضور تیرافکن در غرب ارتباط او را با ریشه های فرهنگی و زیبایی شناسی ایرانی عمیق تر از قبل کرد. سپس به ایران بازگشت و مجموعه پرسپولیس را کار کرد؛ اولین چیدمان ویدئویی ایرانی که در آن هنرمند میان خرابه های شهر کهن شاهنشاهی ایران، مقابل دوربین ایستاد. او هدف خود را این چنین بیان کرد: هدف من نمایش این نکته است که همه انسان ها بدون توجه به جنسیت، فرهنگ و مذهب در درون خود در جستجوی آرامش و قدسیت هستند.

صادق تیرافکن از هنرمندانی است که در آثارش انگاره های تاریخی را به گفتمانی ملموس تبدیل می کند و همواره ارتباط با مفاهیم سنتی وتاریخی ایران در آثارش دیده می شود. وی درباره آثارش می گویدک من عکاسی را با ثبت آنچه در پیرامونم بود آغاز کردم؛ اما اکنون از آنچه که درون استودیو در اطرافک است و آنطور که فرهنگ و زندگی را می بینم عکاسی می کنم. ایده‌ نخست از عکاسی شروع می‌شود اما ممکن است تا حد یک ویدئو یا کلاژ هم گسترش یابد.

وی نمایشگاه های متعددی به صورت های انفرادی و گروهی در تهران، پاریس، تورنتو، نیویورک و بروکسل برگزار کرد. صادق تیرافکن در بسیاری از آثارش از تکنیک فتومونتاژ استفاده کرد و آثار متعددی در حوزه هنرهای مفهومی و چیدمان به نمایش گذاشت. بسیاری از آثار وی تاکید بسیاری بر نقش ذاتی مرد در جامعه سنتی ایران داشت و مرتبط با تاریخ ایرانیان، هویت اجتماعی، سیاسی و موضوعات جنسیتی بود؛ در این راستا از رسانه های متفاوتی همچون عکس، ویدئو و … بهره می گرفت. مردانگی عنوان یکی از کارهای وی است که برداشت این هنرمند را از مردانگی در فرهنگ ایرانی را نمایش می دهد؛ از دیگر کارهای وی پرسپولیس، عاشورا، راز جهان، مردان ایرانی، نجوای شرق، هویت گمشده ما، کثرت ها و فداکاری می باشد.

یکی از دوستانش در رابطه با وی چنین می گوید: او با صدایی رسا در مورد از دست دادن فردیت و یا نشانه های فردیت در عصر جدیدی حرف می زد که جمعیت ها و جمع گرایی رایج هستند. برای مثال جایی که بر فرد تمرکز می کند، مانند آنچه در مجموعه «گم کردن هویت مان» انجام می دهد فرد را به عنوان شخصیتی پیچیده نمایش می دهد که مستمر بین گذشته و اکنون، بین نظام اعتقادی کهن و مدرن، در رفت و آمد است.

آثار این هنرمند به صورت ثابت در موزه های بروکلین نیویورک، بریتانیا و هنرهای معاصر تهران وجود دارد. آخرین نمایشگاه انفرادی صادق تیرافکن در سال 1391 با عنوان قدم های اولیه در گالری هما به نمایش درآمد که مجموعه از کارهای دوران دانشجویی وی است و کتابی با همین عنوان منتشر شد. در سال 1392 بعد از مبارزه با بیماری سرطان در سن 47 سالگی در تونتو کانادا از دنیا رفت و پیکرش در جوار حرم عبدالعظیم شهر ری به خاک سپرده شد. از سال 1393 مرکز هنری فرهنگی تیرافکن به همت برادرش قاسم تیرافکن در خیابان خردمند شمالی مشغول به فعالیت است.